همه چیز درباره قطعنامه شورای حکام؟ | مکانیسم ماشه چیست و چگونه فعال می‌شود؟
به گزارش سلام نو، در تازه‌ترین تحولات مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای را با پیشنهاد سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) و با تأکید بر عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی‌اش تصویب کرد. این قطعنامه با ۱۹ رأی موافق، ۳ رأی مخالف (از سوی روسیه، چین و بورکینافاسو) و ۱۱ رأی ممتنع به تصویب رسید؛ دو کشور نیز در رأی‌گیری شرکت نکردند.
مکانیسم ماشه فعال می‌شود؟
این نخستین بار در حدود دو دهه اخیر است که شورای حکام چنین قطعنامه‌ای را با محوریت عدم رعایت تعهدات پادمانی توسط ایران تصویب می‌کند؛ امری که می‌تواند تنش‌های هسته‌ای میان ایران و غرب را تشدید کرده و مسیر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را از طریق مکانیسم ماشه هموار سازد.
متن قطعنامه شورای حکام علیه ایران
در پیش‌نویس این قطعنامه، از ایران خواسته شده است که بدون تأخیر، پاسخ‌های شفافی درباره منشأ آثار اورانیوم شناسایی‌شده در چندین سایت اعلام‌نشده ارائه دهد. طبق مقررات پادمانی مندرج در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، ایران موظف است کلیه مواد و فعالیت‌های هسته‌ای خود را اعلام و اجازه دسترسی به بازرسان آژانس برای راستی‌آزمایی استفاده صلح‌آمیز از آن‌ها را فراهم کند.
در متن قطعنامه آمده است که «قصورهای پی‌درپی ایران از سال ۲۰۱۹ در انجام تعهداتش و عدم همکاری کامل و به‌موقع با آژانس درباره فعالیت‌های اعلام‌نشده، نقض تعهدات پادمانی محسوب می‌شود». همچنین، «ناتوانی آژانس در ارائه تضمین‌های کافی مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند که در حوزه صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل قرار می‌گیرد».
این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که منطقه خاورمیانه با افزایش تنش‌ها روبه‌روست. هم‌زمان با تصویب این قطعنامه، وزارت دفاع آمریکا دستور خروج پرسنل غیرضروری از منطقه را صادر کرد. در همین حال، ایران و آمریکا اعلام کردند که دور ششم مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای میان آن‌ها به میزبانی عمان برگزار خواهد شد. با این حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نسبت به دستیابی به توافق ابراز بدبینی کرده است.
با وجود فضای ملتهب، در متن قطعنامه اروپایی‌ها بر حمایت از راه‌حل دیپلماتیک و تداوم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده تأکید شده است.
واکنش ایران به تصویب قطعنامه شورای حکام
در واکنش فوری به تصویب این قطعنامه، وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران بیانیه‌ای مشترک صادر کردند و این اقدام را «سیاسی، فاقد مبنای فنی و حقوقی و استفاده ابزاری از شورای حکام» توصیف کردند.
در این بیانیه آمده است که رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دستور راه‌اندازی یک مرکز جدید غنی‌سازی در مکانی امن را صادر کرده و همچنین قرار است ماشین‌های نسل اول در فردو با سانتریفیوژهای پیشرفته نسل ششم جایگزین شوند.
ایران در این بیانیه همچنین مدعی شد که همواره به تعهدات پادمانی پایبند بوده و هیچ‌یک از گزارش‌های آژانس تاکنون حاکی از انحراف در برنامه هسته‌ای این کشور نبوده است.
درباره شورای حکام آژانس / کدام کشورها عضو شورای حکام آژانس هستند؟
شورای حکام، به‌همراه کنفرانس عمومی آژانس، از ارکان اصلی سیاست‌گذاری در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محسوب می‌شود. این شورا ۳۵ عضو دارد و پنج نوبت در سال تشکیل جلسه می‌دهد. هر کشور عضو تنها یک رأی دارد.
برای سال ۲۰۲۴–۲۰۲۵، کشورهای نام برده عضو شورای حکام هستند: الجزایر، آرژانتین، ارمنستان، استرالیا، بنگلادش، بلژیک، برزیل، بورکینافاسو، کانادا، چین، کلمبیا، اکوادور، مصر، فرانسه، گرجستان، آلمان، غنا، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، لوکزامبورگ، مراکش، هلند، پاکستان، پاراگوئه، روسیه، آفریقای جنوبی، اسپانیا، تایلند، اوکراین، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و ونزوئلا.
۱۳ عضو توسط شورای حکام قبلی و عمدتاً از کشورهای دارای فناوری هسته‌ای پیشرفته انتخاب می‌شوند، در حالی‌که ۲۰ عضو دیگر بر اساس سهمیه‌های منطقه‌ای توسط مجمع عمومی آژانس برگزیده می‌شوند. دو کشور نیز به‌طور چرخشی از میان کشورهای در حال توسعه انتخاب می‌شوند.
